Processie van het Bloedmirakel van Boxtel

Nog nooit heb ik een processie gezien of beleefd. Op een uitnodiging van Dirk van Zuidam, president van de Boxtelse lunchtafel van de VOC, om die vandaag mee te maken ben ik ingegaan. Wat ik heb meegemaakt is te verdelen in drie delen. De vertelling van het verhaal in het MUBO, Museum Boxtel, door Christ van Eekelen, in deel 2 ben ik toeschouwer langs de route van de processie en tenslotte de bijwoning van de slotplechtigheid in de Sint Petruskerk. In de processie wordt een doekje meegevoerd waarop witte wijn is gemorst nadat in een mis de consecratie reeds was uitgesproken. De vlekken kleurden rood, het bloed van Christus. In 1380 is dit wonder door de R.K. kerk erkend en het doek heilig verklaard. Sindsdien wordt het jaarlijks op Drievuldigheidszondag in een processie door de straten Boxtel gevoerd. In het vroegere klooster van de Ursulinen, een enorm groot gebouw, is sinds kort het plaatselijk museum van Boxtel gehuisvest. Aan de Bloedprocessie is gedurende zes dagen een fototentoonstelling gewijd. Gedurende een half uur vertelt de heer Van Eekelen het verhaal en de achtergrond van het bloeddoek. Dat begint voor 1380 wanneer priester Eligius van de Aker tijdens het opdragen van de mis een kelk wijn per ongeluk omstoot. In zowel het altaarkleed, de dwaal, als in de corporale, het doekje om de wijnkelk, blijven rode vlekken achter. De priester probeert in de beek de vlekken eruit te wassen. Dat lukt niet en hij bewaart de doeken in een houten kistje. Vlak voor zijn dood vertelt hij zijn biechtvader wat er is gebeurd. Willem van Merheim, heer van Boxtel, gaat ermee naar de pauselijke nuntius in Frankfort en kardinaal Pileus erkent het wonder en staat toe dat het doek eens per jaar aan het volk vertoond wordt. De pelgrims stromen toe. Op de hoogtijdag zijn er tien maal zoveel pelgrims als er inwoners van Boxtel zijn, 20.000 pelgrims op 2.000 inwoners. Dat betekende extra negorij en extra inkomsten voor de kerk. In de 15^e eeuw kon een nieuwe en grotere kerk worden gebouwd. Er breken andere tijden aan. Luther slaat zijn 91 stellingen in 1517 op de deur van de slotkapel van Wittenberg, De Reformatie luidt een roerige tijd in en de Noordelijke Nederlanden vechten zich vrij van Spanje. In 1648 wordt de vrede van Munster gesloten, de protestanten krijgen het ook in Boxtel voor het zeggen: de doeken moeten in veiligheid worden gebracht. Ambrosius van Horne, de heer van Boxtel, is een neef van Frans-Paul de Lalaing, graaf van Hoogstraten in Vlaanderen. Er wordt in 1652 een verdrag gesloten, de doeken zullen tijdelijk in de katholieke Zuidelijke Nederlanden zijn. Na de Napoleontische tijd wordt de kerk van Boxtel teruggeven aan de rooms katholieken. De kerk van Boxtel vraagt aan Hoogstraten de doeken terug. De Belgen, inmiddels is de Belgische opstand voorbij, reageren formeel. Er is geen heer van Boxtel meer en de heerlijke rechten zijn vervallen, de kerk is nooit eigenaar geweest. Rond 1920 is er in Boxtel een kapelaan met handelsgeest, hij vraagt slechts één doek terug. Hoogstraten stemt daarin toe en op  12 juni 1924 komt de kleinste doek, de corporale, terug in Boxtel. Er wordt weer een processie gehouden waarin het bloeddoek wordt meegevoerd. In 1949 wordt de rondgang door een kunstenaar een nieuwe vorm gegeven die nog steeds wordt aangehouden. Een interessant verhaal, Christ vertelt het boeiend. Het loopt tegen drie uur en het is tijd de omgang te bekijken. Met Dirk loop ik naar het Notarishuis aan de Bosscheweg. Daar is ook Arna, de vrouw van Dirk. Op een rij stoeltjes voor het huis zit het college van B&W van Boxtel en een lid van het bestuur van de Heilig Bloedstichting. Wij staan opzij van de rij stoelen. Tamboers met daarachter vendeliers komen langzaam aangelopen. Het tempo ligt laag. Er staan toeschouwers langs de route maar niet in dichte drommen. Er komt een Bijbelse groep voorbij. Eerst wordt uitgebeeld dat Adam en Eva door de aartsengel uit het paradijs worden verdreven, gevolgd door een groep vrouwen in lange grijze jurken en met een rode hoofddoek met lange rode panden aan weerszijden. Wat stellen ze voor? Gelukkig hebben we een programma gekocht. Het zijn de klaagvrouwen die droefheid om het verspeelde geluk verbeelden en liederen van droefheid voordragen. Ik zie Kaïn en Abel, een grote druiventros wordt door twee mannen gedragen. Kortom Bijbelse taferelen. Mozes, David, Jesaja, Jeremia, Ezechiël, Daniël, Petrus en Paulus komen voorbij.  Er worden teksten gesproken, die in stilte worden aangehoord. De sfeer is apart, geen gejuich, de gezichten zijn ernstig. Er komt nog een liturgische groep voorbij, een historische groep waaronder iemand die priester Eligius van de Aker verbeeldt die het houten kistje met de doeken draagt. Er komen ook vaak collectanten voorbij, de een is nog niet uit zicht of de ander staat al weer voor je neus. Ook enkele groepen kinderen lopen mee. Wat is het effect van sommige Bijbelteksten die worden gezegd op het publiek? Is het een toneelstukje in het openbaar en zit er wel enige overtuiging achter? Ik vraag het me af. Wat doet het mensen die niet meer bekend zijn met de Bijbelse verhalen of al jaren niet meer naar de kerk gaan? Ik merk ook geen vuur en geen bezieling. De afvaardiging naar kardinaal Pileus in 1380 komt voorbij, de ontvangen oorkonde wordt voorgelezen door de schepen en de schrijver. Een man in een lange zwarte jas, een steek met witte pluim op zijn hoofd en een lange lans dragend komt aangelopen. Wat is dat? Het is een ‘Suisse’, een Zwitser, de functionaris die vroeger tegen de kinderen in de kerk zei dat ze stil moesten zijn ‘en dan moest je stil zijn’ aldus Dirk. Bedevaartgangers worden verbeeld, sommigen brengen offers mee, anderen lopen een pelgrimage als straf, Compostela-gangers en anderen. Dan komt een groep mannen die een schrijn op de schouders dragen. In de schrijn zit de bloeddoek. Goed kijken en dan zie ik een rood doekje. Daarna komt de geestelijkheid. De voornaamste plaatselijke geestelijke loopt onder een baldakijn die door vier mannen wordt gedragen. Als die de rij stoelen met daarop het college van B&W voorbij is, staan de leden van het college op en voegen zich achter de geestelijke overheid in de stoet. Een muziekkorps en vendeliers in zwarte pakken met veel grote zilveren plakken sluiten de bedegang af. Het heeft toch wel drie kwartier geduurd voordat alles is voorbij getrokken. Er komt ook iemand voorbij waarvan Dirk zegt dat hij de processie organiseert. Aan hem vraag ik hoeveel deelnemers de processie kent. ‘Dit jaar zijn het geen vijfhonderd meer’, zegt hij. Van het bestuurslid dat bij het college zit krijg ik een klein kaartje met voorop een paar plaatjes van het mirakel en achterop tekst en uitleg van het ‘Heilig Bloed – Boxtel’. Teruglopend naar de MUBO zien  we de staart van de rondgang nog een keer. Nog even in het Museum Boxtel geweest en dan naar de Sint Petruskerk. Daar is de Slotplechtigheid. Die is net begonnen als Dirk deze basiliek (sinds 2011) binnenlopen. De sfeer voelt direct anders aan. Er zijn nog een paar groepen die ook aan de processie deelnamen maar er zijn ook mensen die uit overtuiging hier komen. Er klinkt orgelspel, er wordt een woord van welkom gesproken, de harmonie speelt muziek en er is samenzang. De eerste keer wordt er gezongen wanneer het Mariabeeld wordt binnengedragen. Nou doet dat feit mij niet veel, maar wel merk ik de klank van de samenzang op. Daar klinkt overtuiging in door. De schrijn met de bloeddoek wordt binnengedragen, meisjes in het wit zingen er een lied bij. Hun volume is ook beter dan toen ze op de openbare weg zongen. De bloeddoek wordt opgeborgen. Wat ik tijdens de processie aanzag voor het doek blijkt een rood etui te zijn waarin de bloeddoek zit. De koster trekt witte handschoenen aan en haalt de bloeddoek eruit. Die wordt geschoven in een vierkante houten doos met aan een kant een glasplaat, een vitrine. Dat wordt onder een hoek van zestig graden op een staander gezet. Een jongen steekt zes kaarsjes aan. Een priester spreekt een dankwoord, onder orgelbegeleiding wordt het ‘Tantum ergo’ gezongen, er vindt een kort ritueel plaats – ‘bewieroking H. Sacrament’ staat op de liturgie. Een priester en een jonge vrouw  knielen voor het altaar, de jonge vrouw zwaait met een wierookvat. Het slotlied, ‘Aan U, o Koning der eeuwen, aan U blijft de zegekroon’, wordt uit volle borst gezongen en onder orgelbegeleiding is er gelegenheid de bloeddoek te bekijken. ‘Waar zijn de rode vlekken?’, vraag ik. ‘Misschien door de eeuwen heen verbleekt’, krijg ik als antwoord. Uit het orgel komt een mooie klank, maar het uitwendige, het front, is aan een poetsbeurt toe. Een bijzondere middag voor mij. Ik heb een bijzonder verhaal mooi horen vertellen, de processie gezien die ik als een toneelstuk ervaar, en een slotplechtigheid meegemaakt die ik waardeer omdat er overtuiging in doorklonk.