Muziek uit een van de orgelconcerten van Händel komt ons tegemoet wanneer we de Oude Helenakerk binnenlopen. Ik denk aan ‘Koekkoek en de Nachtegaal’, maar ben daar niet zeker van. Aangenaam klinkt het wel wat Gerard Wesselink laat horen. Bij de ingang is er voor iedere kerkganger een orde van dienst. Er kunnen nog wel enkele kerkgangers bij wanneer de dienst begint. De voorganger, ds. Aja Yntema, zal er een opmerking over maken. ‘Waar blijft de tijd? Vijfentwintig jaar geleden zat de kerk vol. Wat genoot ik daarvan.’ Henk Klein Hesselink heet de kerkgangers welkom waarna de verzen 1,4, 5 en 8 van Psalm 81 worden gezongen. Hierna volgen bemoediging, drempelgebed beantwoord met lied 295, smeekgebed, Glorialied en groet. Na het gebed bij de opening van het Woord wordt vers 1 van lied 314 gezongen. De kinderen mogen naar de nevendienst, er komt er eentje naar voren. ‘Ik ben zelf ook juf geweest, heb voor de klas gestaan. Groep 3 en 4. Ben eigenlijk heel dol op kinderen, maar nu zijn ze er niet meer.’ De leidster en haar pupil verlaten de kerk.
De dominee loopt de trap van de kansel op en zucht even als ze voor de microfoon staat. Ik zei in de consistorie al: ‘Mijn vader zou roepen. He, he. Als we met vakantie gingen zei hij dat de eerste week ook. Na een week zeiden we: Dat weten we nu wel. Met die woorden op zijn lippen is hij gestorven. Toen zeiden mijn broer en ik tegen elkaar. Papa is nu voor altijd met vakantie.’ De eerste lezing is uit Genesis 8:6-16, een stukje uit het verhaal van Noach, de vloed is geweest. ‘Overigens is het een ander stukje dan ik aangaf maar ik vind dit mooier. Het is vandaag de zondag na Pasen. Eigenlijk is dit het Paasverhaal. De zondvloed is het water van de dood. En Noach komt er doorheen. Zo zien we dat bij onze doop wij door de dood heen komen. Door het water van de zondvloed. Dus dit verhaal vertelt al iets van de opstanding. Vandaar dat ik dit zo gekozen heb’. De eerste vier verzen van lied 350 worden gezongen. Dan volgt de tweede lezing, uit Johannes 20 worden de verzen 19 tot 31 gelezen. Van lied 644 worden de verzen 1 en 2 gezongen.
‘Vandaag, de zondag na Pasen, wordt ook wel beloken Pasen genoemd’, zo begint de dominee haar verkondiging. Beloken is het tegengestelde van ontloken. De luiken gaan er weer voor. We sluiten Pasen weer af. Het is niet zo’n goede naam. Stoppen we Pasen echt achter dichte luiken? We doen het in de kerk niet. Tot Pinksteren vieren we Pasen, de kleur blijft wit. Dus beloken Pasen klopt niet. Op de avond van de dag van de opstanding zaten de discipelen achter gesloten deuren bij elkaar. Bang zijn ze, ze zijn angstig. Sommigen hadden, meenden ze, de Heer gezien. Ze vertelden dat Hij leefde. Wat moet je daar nou van geloven? Hoe kon dat dat dan? Dan verschijnt Jezus en laat hen zijn handen en zijn zijde zien. Hij bemoedigt hen. Op die avond is het Pasen en Pinksteren op een dag. Want behalve dat ze de verrezen Heer mogen zien, blaast Hij zijn Geest over hen uit. Gods adem heeft Hij hen gegeven om hen moed en enthousiasme in te blazen. Zijn Geest, de krachtbron, als je er tenminste naar wilt luisteren.
Thomas was er niet bij. Thomas houdt het even voor gezien. Hij heeft alles om Jezus heen zien instorten. De andere discipelen zoeken hem op. Thomas, we hebben de Heer gezien. Hij zegt niet ‘Ja, amen’, maar: ‘Het zal wel.’ ‘Alleen als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven’, zegt Thomas. Thomas gelooft er niets meer van. De ongelovige Thomas, eerst zien en dan geloven. Thomas heeft een graf gezien met een steen ervoor. Dat is ook het beeld geworden van ons mensen. Als de wereld om on heen ineenstort, als donkere wolken zich samentrekken, ja wat dan? Er zijn heel wat teleurstellingen. Heel wat Thomassen zijn er onder ons. Te beginnen bij de jongeren. Ze zien zoveel dingen om zich heen die niet kloppen. Ze horen zoveel, voor hen hoeft God niet meer. Maar ook onder de ouderen zijn er die teleurgesteld zijn in hun leven, in hun idealen, in hun relatie of in de kerk. Die alle ellende om zich heen niet meer kunnen rijmen met een God van liefde. Ook onder de bejaarden zitten Thomassen. Gebukt onder ziekte of aftakeling, Ze hebben hun geliefde of een kind zien wegvallen. Zo zijn er vandaag miljoenen mensen, jong en oud, die niet meer kunnen geloven in een liefdevolle God. Niet meer kunnen geloven in een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Bij deze mensen voelt Thomas zich thuis.
Maar er is een verschil, een groot verschil. Thomas zonderde zich af, maar bleef toch zoeken. Hij ging op z’n eentje geloven, maar dat haalt niets uit. Dat houdt je niet vol, het leidt tot niets. Je hebt elkaar nodig. Tot dat besef komt Thomas. Na acht dagen zijn ze weer bij elkaar en Thomas met hen. Thomas heeft het ingezien. Geloven kun je niet alleen. Dat doe je samen. Mensen hebben mensen nodig, omzien naar elkaar, steun geven in moeilijke tijden, het even overnemen als de ander het niet meer ziet zitten. Verdriet te boven komen, een moeilijke tijd achter je laten, dat heeft tijd nodig. Niemand kan het alleen. De een doet er langer over dan de ander. Maar niemand kan dat alleen. Zo is het ook met geloven. De samenkomst van de gemeente kan zo heilzaam, zo bemoedigend zijn. Daarin houd je elkaar vast. In onze lezing komt Jezus in hun midden. Eigenlijk zijn ze een kleine gemeente. Jezus komt om hun geloof te versterken. Hij komt met zijn woorden. Zo wil Hij wil ook hier in ons midden zijn. Wij bidden er elke zondag voor. Kom met uw Geest in ons midden. In de samenkomst van de gemeente. De presentia Christi, de aanwezigheid van Christus, noemen we dat. Niet zintuigelijk waarneembaar, maar toch in de Geest.
Thomas raakte zijn geloof kwijt, maar nu te midden van zijn geloofsgenoten gaat hij Jezus zien als de opgestane Heer. Dan komen er woorden over zijn lippen die zoveel zeggen: ‘Mijn Heer en mijn God’. Een kernachtiger geloofsbelijdenis bestaat er bijna niet. ‘Heer en God’ was de titel van de keizer van Rome, de gebieder van de toenmalige wereld. Jezus en niet de keizer, zegt Thomas, is de God van mijn leven. Thomas is de laatste van de discipelen die de opgestane Heer belijdt maar wordt de eerste. ‘Gelukkig zijn zij die niet zien en toch geloven’. Die woorden zijn ook bestemd voor ons die de verschijning van de opgestane Heer niet hebben meegemaakt. Gelukkig zijn wij die niet zien en toch geloven.
Wat zouden wij er graag bij zijn geweest. Je bent soms geneigd de moed op te geven, het geloof in de opstanding der doden en het eeuwig leven af te zweren. Je dreigt je gewonnen te geven aan de gewone gang van zaken die nu eenmaal spreekt van opgaan, blinken en verzinken in het graf. Midden in het leven zijn wij door de dood omvangen. Johannes wil ons op het hart binden dat Jezus daar aanwezig wil zijn waar mensen de moed opgeven. Dat Hij daar met zijn Geest ons wil beademen zodat we losraken van onze twijfels. En ons op weg wil sturen met Zijn opdracht om Hem te volgen. Hoe meer wij Jezus volgend Hem gaan zien in onze medemens, hoe meer wij door zijn Geest en Woord bezield worden, des te kleiner wordt dan de twijfel. Dan is de vraag niet wat zie ik er daar nou eigenlijk van. Dan is de vraag wat laat ik daarvan zien.
Na het amen van de preek worden de verzen 1,2 en 5 van lied 865 gezongen. De dominee komt de kansel af en gaat achter de lezenaar staan. De dominee zucht: ‘Ik heb afkondigingen, laten we opstaan.’ Er zijn vier gemeenteleden in de afgelopen week overleden, waarna de verzen 2, 3 en 4 van lied 621 gezongen. De dank- en voorbeden worden afgesloten met: ‘Houd ons in leven, wees onze redding’ waarna stil gebed en Onze Vader volgen. Na de collecte worden vier verzen van lied 619 als slotlied gezongen en na de zegen worden de verzen 1,3 en 4 van lied 416 gezongen.