Gedenkstätte Esterwegen – deel 3

Onze gids, Kurt Buck, neemt ons mee naar de centrale hal. Hij wijst op het pad van Cortenstahl naar het veen. In tegengestelde richting lopen we het Infocentrum uit. Er staan ‘muren’ van hetzelfde roestige ijzer. Ze verbeelden de betonnen muren die in de Nazitijd om het terrein zaten. De wachttorens zijn gestileerd en van hetzelfde roestige ijzer. Bij de inrichting van de Gedenkstätte heeft men kunstenaars de vrije hand gegeven. De Bundeswehr had de gebouwen van het depot op het vroegere sportterrein en het vroegere zwembad gebouwd. Het oorspronkelijke terrein van het concentratiekamp is geheel intact. De roestige ijzeren muren, voor grote delen onderbroken door een hek van gaas, geven de oorspronkelijke contouren aan. Bij de inrichting is naar de bomen gekeken. Aan de hand van foto’s uit de Nazitijd is bepaald welke bomen er toen ook al stonden. Die zijn blijven staan. Ook verschillende bomen langs de vroegere kampweg staan er nog. Hier en daar is de vroegere centrale weg door het kamp blootgelegd. De kampweg is 580 meter lang. Bij de eerste opzet bestond het kamp uit twee gedeelten. Het voorste gedeelte voor het personeel en daarachter, gescheiden door een poort, het deel voor de gevangenen. De centrale weg is tot het eind te zien. Daar staat weer roestig ijzer. Ook de poort is van hetzelfde materiaal. Langs staat de gids stil bij het bassin van een fontein. Een grote foto laat zien hoe de fontein er uit zag. Onze gids vertelt veel, maar het bezwaar daarvan vind ik dat als je luistert en aan zijn lippen hangt je dan weinig ziet. Ik kijk tijdens een rondleiding graag om me heen. Ook de barakken zijn op artistieke wijze vorm gegeven. Toen de Bundeswehr het terrein in gebruik kreeg, is er loofhout op het terrein van het kamp geplant. Hoe nu barakken te verbeelden? Daar is een naar mijn smaak zeer geslaagde oplossing voor gevonden. Kap bomen weg uit het bos en zorg dat wat er over blijft de vorm van de barakken heeft inclusief de open ruimtes en onderlinge afstand van de barakken. Zonder gids zie je het niet, dat moet ik erbij zeggen. Ik vind het fraai. Ik loop tot aan de binnenpoort, de gids loopt slechts enkele tientallen meters met de groep. Als ik het geheel overzie met de roestige ijzeren muren die de omtrek accentueren, de kampweg, de binnenpoort en de bosjes in de vorm van barakken dan ben ik van mening dat de moderne vormgeving bijzonder fraai is en het doel, voorlichting geven en de herinnering levend houden, dient. Onze rondleiding is nog niet ten einde. De gids neemt ons mee naar de expositieruimte. Daar wordt de geschiedenis vanaf 1933 verwoord met enkele documenten er is veel materiaal uit de tijd van de kampen, etc. Ik ben op zoek naar de muts en de laarzen van de Deen. Die zijn tentoongesteld in een vitrine in de wand. Een lange wand tont foto’s van hen die hier gevangen hebben gezeten. Ik concludeer dat ik hier nog eens een keer naar toe moet, ik heb nog lang niet alles gezien. In de hal kijk ik nog even rond. Het boek ‘Gevangen in het veen’, de geschiedenis van de Emslandkampen, van Pieter Albers ligt er nog. Ook van het ‘Lied der Moorsoldaten’ koop ik een CD. Het is tijd om terug naar huis te gaan. Ik ben er bijna vier uur geweest en zeer onder de indruk.