De geopende hemel

Dansen in de kerk om spirituele ervaringen op te doen of van de Top 2000 liedjes laten horen met een christelijke boodschap staan vanmorgen niet in de liturgie van de dienst in de Oosterkerk. Gisteren waren we in Winschoten op familiebezoek en daar neusde ik wat in de Protestantse Kerkbode (voor alle gemeenten van de Protestantse Kerk Nederland in de provincie Groningen) en zag deze activiteiten in een kerkelijke gemeente. Een uitzondering, dat wel, maar wel in een kerkelijke gemeente waar op zondag 3 jan. a.s. voor het laatst een dienst in een sfeervol kerkgebouw wordt gehouden. Begrijpelijk als de kerk de discotheek wil nadoen. Bij binnenkomst in de Oosterkerk klinkt opgewekt orgelspel, Hans te Winkel houdt van goed in het oor liggende muziek. Harm Hoftiezer heet de kerkgangers welkom en deelt mee dat de voorganger ds. Gerhard ter Maat is. Die vertelt na het zingen van de verzen 3 en 7 van Psalm 89 dat hij en zijn vrouw een week voor Kerst in een zaak waren vol met kerstartikelen. In die winkel hebben ze het kindje Jezus niet gezien. Hun dochter die in Brabant woont stuurde een foto. Die verschijnt op het scherm. Een winkel heeft een bord voor het raam hangen met daarop de tekst: ‘Kerststallen zijn zonder Jezus’. Terwijl het bij Kerst om Hem gaat. Middenin de winternacht ging de hemel open. Een klein kind komt ter wereld en moet al gauw vluchten voor de machten van die tijd. Ook vandaag zijn er mensen die op de vlucht zijn voor de machten. Waar loopt dat op uit?
De dominee maakt nog even een praatje met zes kinderen die naar de nevendienst gaan. Hij wil weten wat ze met kerst gedaan hebben. Twee kinderen geven antwoord. Ze zijn bij familie geweest en hebben daar gegeten. Smaakte het ook? Wil de dominee weten. Een vlak ‘Ja’ is het antwoord. De dominee vertelt dat het vandaag de zondag van de heilige familie is, daar zal het in zijn preek niet over gaan, maar de kinderen zullen wel dat verhaal horen. ‘Wie heeft de kaars nog nooit (lang aangehouden uitgesproken) gedragen? De dominee wijst er twee aan, de een steekt de kaars aan de ander mag hem dragen. ‘De boel niet in brand steken’, krijgt hij nog nageroepen. De dominee leest uit Genesis 28 de verzen 10 – 17, vers 32 uit hoofdstuk 32 en vers 4 uit 33. Dan worden de verzen 2 en 3 van lied 91a gezongen, ‘Engelen zendt hij alle dagen om jou tot vaste gids te zijn. Zij zullen je op handen dragen door een woestijn van hoop en pijn …’ Uit het Evangelie van Johannes worden de verzen 1-5 en 43 -51 gelezen. Vers 51b is de tekst voor de verkondiging: ‘Jullie zullen de hemel geopend zien en de engelen van God zien omhoog gaan en neerdalen naar de Mensenzoon’.
De dominee deelt voorafgaande aan zijn preek mee dat er op dinsdag 19 jan. a.s. een avond van de cie. Inspiratie en Ontmoeting waar hij zal spreken over het onderwerp engelen. Als iemand zelf een ervaring heeft gehad met engelen wil de dominee dat graag weten en vraagt of die mensen hem willen bellen. Ze hoeven dat niet zelf op die avond te doen. Calvinisten hebben het niet zo op engelen maar als je op bezoek gaat bij de mensen dan hoor je verhalen over engelen. Dan is er nog de ladder die Jacob zag in zijn droom. Daar is een liedje over dat meer dan 30 jaar geleden gezongen werd. ‘We beklimmen Jacobs ladder, soldaten van het kruis. Elke tree brengt ons hoger en hoger, soldaten van het kruis. Etc.’ Hans te Winkel speelt de wijs van het liedje op het orgel.
Zijn verkondiging begint de dominee met het verhaal van twee ouders die aan het graf van hun dochter staan. Kort daarvoor was ze opgenomen in het ziekenhuis met psychische klachten. Na een bezoek liepen de ouders met hun dochter naar de uitgang. ‘Doe je best, God doet de rest’, zei de vader. De dochter antwoordde met ‘Pap, God is er ook niet meer’. Kort daarop heeft de dochter er voor gekozen niet langer te leven. Dan vertelt de dominee dat hij met een groep op bezoek was in Auschwitz bij de ‘Muur van de dood’. (Auschwitz KZ Lager I, het eerste vernietigingskamp waarvan de capaciteit van de oven te laag was. Toen is Auschwitz KZ Lager II Birkenau gebouwd. Bij de door de dominee genoemde muur ben ik twee keer geweest). De dominee zag in gedachten de lange rij van mensen die hier geëxecuteerd zijn. Daar stonden we en dachten ‘God is er ook niet meer’. Dan kijk je naar boven en ziet de blauwe hemel. Ik dacht aan de regels ‘Wie kan er aarden hier beneden als er geen open hemel is?’ Het staat als lied 800 (vers 2) in het nieuwe liedboek. Ik citeerde en sprak deze woorden. Er is meer dan duisternis in mijn leven. Dat is wat wij met kerst vieren: Er is een open hemel.
De Evangelist zou begrepen hebben wat de dochter tegen haar vader zei. ‘Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen’. Het licht dat de naam Jezus draagt verdrijft het donker. Aan het eind van het eerste hoofdstuk van Johannes wordt verteld dat twee mannen discipel worden. De ene is Andreas, de andere is waarschijnlijk Johannes dat ‘God is genadig’ betekent. Jezus ontmoet Filippus en die nodigt Natanaël uit. Jezus kent Natanaël al die zeer verrast is. Vijf discipelen zijn dan bij Jezus en tegen deze vijf volgers zegt Hij: ‘Jullie zullen de hemel geopend zien en de engelen van God zien omhoog gaan en neerdalen naar de Mensenzoon’. Jezus herinnert aan wat Jakob heeft meegemaakt. Jakob is een van de aartsvaderen van het volk Israël. Jakob heeft een droom gehad toen hij op de vlucht was voor zijn broer Esau. In zijn droom ziet Jacob een ladder waarop engelen opklimmen naar de hemel en weer neerdalen met een belofte van God. Dat hij terug zal keren en dat hij veel nakomelingen zal krijgen die in het land zullen wonen. Jacob staat aan het begin van de geschiedenis van het volk Israël. Uit die droom put heel dat volk troost en moed. In het Evangelie van Johannes is er weer die ladder. Die staat aan het begin van de gemeente van Christus. Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft’. Die ladder mag wereldnieuws zijn.
Jacob betekent ‘Hij die de ander bij de poot heeft’ (bij de hiel). Jacob heeft zijn broer Esau de zegen van de eerstgeborene afhandig gemaakt. Het gevolg is dat hij moet vluchten en dan heeft zijn oom Laban hem bij de poot. Na zijn huwelijksnacht blijkt hij met Lea in bed te hebben gelegen en niet met Rachel. Jacob zag de zon opkomen, na 20 jaar bij Laban mag hij terug. Onderweg worstelt hij bij Pniël met God. En weer zag Jacob de zon opkomen. De nacht van Jacob heeft 20 jaar geduurd. Ook wij komen soms voor langere tijd in de nacht terecht. Maar wat je voelt kan wel eens heel anders zijn dan de werkelijkheid. Jacob heeft zijn ervaring met de engelen. Het beeld is ons vertrouwd. Engelen horen in de hemel. Ze dalen af naar de aarde. Bij Jacob is het precies andersom. De engelen klimmen omhoog naar de hemel en dalen dan weer af naar de aarde. Er zijn ook volop engelen op aarde. Bij Jacob vertellen de engelen aan God hoe Jacob zich voelt en ze dalen af met de woorden van God: Ik sta aan je kant.
Wat zich in de nacht van Auschwitz heeft afgespeeld blijft voor God niet verborgen. Ook nu gaan engelen omhoog naar de hemel en vertellen aan God over de situatie van de vluchtelingen en hoe wij daarop reageren. Ze dalen weer af en God zegt: Ik zal er zijn. Jezus is de nieuwe Jakobsladder, in Hem ontmoet je God. Hij is de poort van de hemel. Midden in de kerstnacht ging de hemel open. Aan het eind van die lange nacht van Jacob verzoent hij zich met Esau. Zo zal het ook gaan met onze wereld, Jezus zal ons verzoenen met God. God is er wel ook al zag ik hem niet in mijn stik duistere nacht.
De dominee vertelt voordat we lied 800 de verzen 1,2, en 4 gaan zingen dat het gedicht is door Novalis, een pseudoniem voor Georg Friedrich Philipp Freiherr (= baron) von Hardenberg, ‘ja die Duitsers kunnen er wat van’, die op 28jarige leeftijd aan tbc is overleden. Zijn vriendin was daar ook al aan overleden. Er is een mededeling van overlijden van twee gemeenteleden. Daarna volgen de gebeden en wordt de collecte gehouden. Tijdens de collecte speelt Hans te Winkel goed in het oor liggende muziek en krijgt daarvoor spontaan applaus. De dominee kondigt als slotlied de verzen 3,8 en 10 van lied 441 aan en herinnert de kerkgangers aan de dag van de heilige familie. Wat is er mooier om in familiekring van de gemeente koffie te drinken in de benedenzaal van de kerk. Of zijn oproep veel uithaalt weet ik niet, velen, zeer velen verlaten na de zegen de kerk en gaan thuis koffie drinken.