Troonrede en Miljoenennota

De inkomsten van het Rijk in 2017 worden 12 miljard hoger geraamd dan in 2016, de uitgaven nemen minder toe. Geen wonder dat het tekort op de Rijksbegroting minder dan 1% van het bbp, bruto binnenlands product, bedraagt. Er is weer economische groei waardoor de inkomsten toenemen. Er kunnen cadeautjes worden uitgedeeld waar bijna alle Nederlanders van profiteren. Op zichzelf een compliment waard: het begrotingstekort is afgenomen en ligt onder de 3% van het bbp waarmee voldaan is aan de Euronorm. Toch zijn er drie afwijkingen van de regels. De nationale schuld neemt niet af en ligt nog steeds boven de 60% van het bbp. De tweede overtreding van de regels is dat de overheidsuitgaven meer toenemen dan de economische groei. In het politieke debat zal hier niet veel aandacht aan besteed worden, het zijn twee Europese regels. De derde regel die is overtreden betreft een eigen afspraak tussen de coalitiepartners. Dat is het zogenaamde ‘uitgavenkader’, een afspraak over de totale overheidsuitgaven in de gehele kabinetsperiode. Voor elk beleidsterrein is een plafond afgesproken. Die afspraak houdt in dat meevallers (lagere uitgaven dan geraamd) bijv. in de zorg niet gebruikt mogen worden voor verhoging van de uitgaven van bijv. onderwijs of justitie. Dat uitgavenplafond is voor 2017 met 2,2 miljard verhoogd. Dan is het geen kunst om in een verkiezingsjaar de burgers een extraatje toe te stoppen.

De begroting is behalve een raming van inkomsten en uitgaven vooral de mening van het kabinet over het te voeren beleid. Onder economen is een discussie ontstaan over een paar onderwerpen. Ten eerste over een algemene loonronde. Het bbp is in 2017 groter dan voor de crisis. En dat is voor het derde achtereenvolgende jaar. Maar er is een achterstand opgelopen van 1/8, 12%, van de welvaart en de bestedingen van de mensen zijn pas volgend jaar terug op het niveau van voor 2008. De lonen zijn nauwelijks gestegen. De bedrijven die exporteren beschikken over veel liquide middelen. Er is een groot overschot op de betalingsbalans, 8,2% van het bbp Een extra loonstijging is mogelijk en zou goed voor de economie zijn. Ook de president van de Nederlandse Bank pleit daarvoor. Een andere discussie is een discussie over het gevoerde beleid. Bas Jacobs zegt dat wanneer er niet bezuinigd zou zijn er 365.000 arbeidsplaatsen bijgekomen zouden zijn. Sweder van Wijnbergen zegt dat nalaten van bezuinigingen geen effect zou hebben gehad. Wanneer er niet bezuinigd was zou het Rijk meer geld hebben uitgegeven. Van Wijnbergen stelt dat het niet tot economische groei geleid zou hebben, de banken hadden hun balansen niet op orde en zouden geen geld verstrekt hebben. Amerika pakte de banken stevig aan: na een jaar hadden ze hun balansen op orde. In Europa duurde het wat langer. Gegeven het Europese kader ben ik geneigd de zijde van Van Wijnbergen te kiezen. En dat is voor een oud-inspecteur van rijksfinanciën niet verwonderlijk: Het huishoudboekje van de overheid moet op orde zijn.

Vier jaar geleden dacht ik dat dit kabinet de rit niet zou uitzitten. Geen meerderheid in de Eerste Kamer met Provinciale Verkiezingen op komst. De meerderheid in de Tweede kamer is geslonken, het aantal zetels van de coalitie in de Eerste Kamer is nog minder geworden. Toch is het kabinet erin geslaagd overeind te blijven. Dat is een prestatie die vooral de premier, Mark Rutte, op zijn naam mag schrijven. Elk probleem dat groot dreigt te worden maakt hij klein. Schreeuwt men moord en brand, volgens de minister-president is er niets aan de hand. Het kan een manier zijn om ook in de toekomst een stabiel kabinet te krijgen. In het huidige versnipperde partijenlandschap is het een unicum wanneer twee partijen een meerderheid zowel in de Tweede als in de Eerste hebben. Drie, wellicht vier, partijen beschikken daar misschien wel over. Lukt het niet een coalitie met drie of vier partijen te smeden dan zou een minderheidskabinet weleens regel kunnen worden. Dat kabinet moet voor het beleid een meerderheid in beide kamers zien te krijgen. Opblazen van conflicten is daarvoor niet bevorderlijk.

Volgend jaar zijn er verkiezingen. Ik ben benieuwd welke positie het CDA kiest. Vanavond lees ik in de NRC dat Van Haersma Buma het CDA tussen PVV en VVD probeert te positioneren. Dat vind ik geen goede keuze. Probeer in het politieke spectrum in elk geval tussen VVD/PVV en de rest te staan. De juiste plek vinden is niet gemakkelijk. De termen links en rechts krijgen een andere lading omdat bij partijen als PVV en 50Plus deze begrippen zich vermengen. Deze partijen hebben linkse standpunten over economie en sociale zaken en rechtse over immigratie en veiligheid. Het CDA moet een verhaal hebben. Een verhaal over de toekomst, in welke samenleving we willen leven. Een verhaal waarin de achtergronden en de uitganspunten van het CDA zijn te horen. Dan mogen wat mij betreft best de christelijke normen en waarden worden genoemd. Over mensen die niet alleen eigen belang najagen maar zich ook inzetten voor anderen. Die denken om de belangen van het geheel, het algemeen belang. Over mensen die verantwoordelijkheid willen dragen, niet alleen binnen eigen kring maar ook binnen verenigingen en organisaties die zin geven aan het menselijk bestaan. In de Troonrede werd oud-premier De Jong geciteerd. Tijdig maatregelen nemen om de kansen te grijpen die de toekomst biedt. Dat verhaal wil ik van het CDA graag horen.