Het is vandaag honderd dagen geleden dat leden van Hamas de Gazastrook uitbraken en moordend rondgingen in de grensstreek met Israël en meer dan 1.200 mensen het leven, op gruwelijke wijze, benamen. Ongeveer 250 gijzelaars namen ze mee terug de Gazastrook in. Een daad van ongekende terreur en wreedheid. Israël werd verrast en slaat sindsdien hard terug met als doel Hamas te vernietigen. Daarbij zijn meer dan 20.000 doden gevallen en velen zijn gewond geraakt. Na 7 oktober 2023 verschenen er in de media overzichten van boeken over het conflict tussen Israël en de Palestijnen. In heb veel over het conflict gelezen maar meestal vanuit een pro Israël standpunt. Ik wilde nu eens een boek lezen dat de Palestijnse kant belicht en kocht het boek van Rashid Khalidi: “De honderdjarige oorlog tegen Palestina” met als ondertitel ‘Een geschiedenis van kolonialisme en verzet’.
De schrijver komt uit een vooraanstaande Palestijnse familie. Zijn oudoom had reeds ten tijde van het Ottomaanse rijk in dat gebied vele functies bekleed waaronder die van consul-gouverneur van 4 districten en was ook burgemeester van Jeruzalem geweest. Later heeft hij enige tijd gedoceerd aan de Universiteit van Wenen en kende daardoor Theodor Herzl. Beide mannen schreven elkaar brieven. Een oom van de schrijver vervulde diverse belangrijke functies in het mandaatgebied der Britten. Schrijver zelf doceerde ten tijde van de Libanoncrisis in 1982 aan de Amerikaanse Universiteit van Libanon en maakte tussen 1993 en 1995 deel uit van de Palestijnse delegatie die met Israël en Amerika onderhandelde wat leidde tot de Oslo akkoorden. Rashid Khalidi schrijft vanuit het Palestijns perspectief maar bewaart voldoende afstand tot de materie om ook kritiek op het handelen van de Palestijnse leiders te kunnen uiten. Khalidi laat het ontstaan van Israël zien als een koloniaal project.
Het Zionisme kwam op na de aanslag op de Russische tsaar Alexander II in 1881. Een van de vijf aanslagplegers was een Jood. Dat was het begin van de pogroms in Rusland en een bescheiden emigratie naar Palestina. Toen het Ottomaanse rijk uiteenviel werd uit drie voormalige provincies het gebied Palestina gevormd dat door de Volkenbond als mandaatgebied aan het Verenigd-Koninkrijk werd toegewezen. In 1918 maakten Joden 6% van de bevolking uit. In 1926 was dat 18% en in 1939 was het opgelopen tot 30%. De Joden vormden een Joods agentschap dat door de Britten werd erkend als vertegenwoordiger van de Joodse bevolking. De Arabieren worden aangemerkt als religieuze gemeenschap. De Joden vormden illegaal gewapende eenheden die de Britten tegen de Arabische opstand van het eind van de dertiger jaren inzetten. De Engelsen hebben een kwalijke rol gespeeld. Tegen de Joden zeggen dat een ‘nationaal tehuis’ een zelfstandige staat betekent, en tegen de Palestijnen volhouden dat daar geen sprake van is. In 1947 komen de Verenigde Naties (toen 57 leden, meest Westerse landen) met een verdelingsplan. 56% van het land wordt toegewezen aan een Joodse staat, 43% aan een Arabische staat. Jeruzalem zal internationaal worden bestuurd. Op 14 mei 1948 wordt de staat Israël uitgeroepen, een dag voor het mandaat van het Verenigd Koninkrijk afloopt. Zeven Arabische staten verklaren Israël de oorlog. Na een jaar vechten heeft Israël gewonnen en heeft 78% van Palestina in handen. Meer dan 700.000 Palestijnen worden van huis en haard verdreven. De Gazastrook wordt bezet door Egypte en de Westoever door Jordanië. De schrijver behandelt in zes hoofdstukken de periode tot 2020 en beschrijft vooral wat er aan Palestijnse kant gebeurde. De oprichting van Fatah in 1959, de gevolgen van de zesdaagse oorlog in 1967 – Israël bezet de Westbank, de Gazastrook en de Golanhoogte -, de Libanonoorlog 1982, de oprichting van Hamas in 1987, de eerste Intifada, etc.
Het boek beslaat een periode van 100 jaar. Tussen beide wereldoorlogen bestuurden de Britten Palestina en gaven de Joden voorrechten die de Palestijnen niet kregen. Dat leidde tot de grote Arabische opstand tussen 1936 en 1939. De Palestijnse leiders, waaronder de oom van de schrijver, werden opgepakt en in ballingschap gestuurd naar de Seychellen. In 1947 kreeg Israël met het besluit van de Verenigde Naties bestaansrecht. Toen in 1948 de staat Israël werd uitgeroepen waren de eerste twee landen die het erkenden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Stalin dacht dat Israël communistisch zou worden. Israël voerde oorlog tegen Arabische staten in 1948-1949, 1956, 1967 en 1973. Het wereldtoneel was veranderd. Vele koloniën waren zelfstandige staten geworden waardoor het aantal leden van de Verenigde Naties 193 bedraagt. Fatah, opgericht in 1959, pleegde terreurdaden. In 1979 wordt de sjah van Perzië van de troon gestoten en krijgt Israël er een vijand bij. In 1982 wordt de PLO (= Fatah) uit Libanon verdreven en ziet vanuit Tunesië toe hoe de eerste intifada uitbreekt in 1989. In 1991 valt de Sovjet-Unie uit elkaar. In de negentiger jaren komen de Oslo-akkoorden tot stand waardoor de Westbank feitelijk onder controle van Israël komt. In de akkoorden is een interim-periode van vijf jaar voorzien maar de onderhandelingen over het vervolg leidden niet tot een akkoord. Vanaf 2000 is er geen voortgang meer geweest in het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Er worden steeds meer nederzettingen op de Westbank gesticht. Israël trekt zich in 2005 terug uit Gaza. Vanuit Gaza wordt Israël in 2008, 2012 en 2014 aangevallen. Israël slaat hard terug.
Deze ontwikkelingen laten zien dat het wereldtoneel voortdurend verandert. Israël heeft inmiddels vrede gesloten met Egypte, Jordanië en een aantal andere Arabische landen. Het vecht niet meer tegen landen maar tegen groepen Palestijnen. Tegen Hezbollah in Libanon, tegen Hamas in Gaza en recent tegen de Houthi’s in Jemen. De standpunten verharden zich. Uit het handelen van Israël op de Westbank wordt duidelijk dat Israël dat gebied geleidelijk wil inlijven. Kortom Israël wil Palestina als staatsgebied. De Palestijnen willen Palestina voor de Palestijnen waar ook anderen mogen wonen. De volkerengemeenschap houdt vast aan de tweestaten-oplossing waartoe door de Verenigde Naties in 1947 en in vele resoluties nadien is besloten. Is er een oplossing voor vrede? Want vrede is in het belang van Israël en van de Palestijnen. Er zijn helaas ook landen die geen vrede willen.