Machtspolitiek en de Krimoorlog

In het midden van de 19e eeuw werd de Krimoorlog uitgevochten. Rusland werd vernederd door Engeland, Frankrijk en de Turken. Anno 2014 is het andere koek.  Er is over geschiedenis en actualiteit gesproken tijdens de 155 e lunchtafel van de Officieren en Oud-officieren van de Cavalerie in Boxtel. Twee novieten gaven akte de présence. Voor het hoofdgerecht wordt opgediend heeft, behalve Dirk van Zuidam – de president van de Brabantse lunchtafel – nog niemand het woord gevraagd en ik probeer een spreker aan het woord te krijgen bijvoorbeeld Jan Baudoin of Rens Sol, maar dat lukt niet. Dus vraag ik het woord. Ik heb een kopie van de boekomslag van het boek ‘De Krimoorlog’ meegenomen. Een boek met als ondertitel ‘of de vernedering van Rusland’. Dat ik begonnen ben het boek te lezen is behalve de actualiteit ook veroorzaakt door de antwoorden die schrijvers gaven toen hen op het boekenbal de vraag werd voorgelegd: ‘Welk boek zou u Poetin adviseren te lezen?’ De eerste schrijver antwoordde: ‘Oorlog en Vrede’ van Lev Tolstoj, een andere zei: ‘De Sebastopol vertellingen’, van dezelfde schrijver. Graaf Lev Tolstoj was officier in het Russische leger tijdens de Krimoorlog die van 1853 tot 1856 duurde. Tolstoj kon mooi vertellen in zeer eenvoudige taal. Zijn boeken zijn echte pageturners. Er wordt verteld dat ook al beheers je het Russisch slechts matig dan nog kun je zijn boeken in die taal gemakkelijk lezen. Tolstoj schreef drie vertellingen over het beleg van Sebastopol, dat van okt. 1854 tot sept. 1855 duurde. Net zo mooi als Tolstoj kan ook de Britse hoogleraar Orlando Figes vertellen in zijn boek over ‘De Krimoorlog’. Hij schetst de brede maatschappelijke, religieuze, economische en machtspolitieke achtergronden van het conflict op de Krim en de belangen van de toenmalige grote mogendheden. Mede aan de basis van de Krimoorlog stond een conflict over het beheer van twee kerken in Jeruzalem tussen de orthodoxen en de rooms-katholieken. Goede Vrijdag 1846 viel voor de orthodoxen en de roomsen op dezelfde dag. In de Heilige Grafkerk brak een woordentwist uit over wie het eerst een altaarkleedje mocht leggen. Handtastelijkheden tussen de priesters waren het gevolg, monniken en pelgrims lieten zich niet onbetuigd. Toen de politie – wachters van de Turkse landvoogd Mehmet Pasja – kwam, lagen er meer dan 40 doden op de vloer. Over de Geboortekerk in Bethlehem was ook geen enigheid. Ik ben er wel eens geweest. Orthodoxen staan rechts in de kerkzaal om naar de plek te gaan waar Jezus geboren zou zijn, rooms-katholieken staan links, op veilige afstand van andere gelovigen, om naar dezelfde plek, een andere, te kijken. De Geboortekerk wordt beheerd door de orthodoxen, zij hebben de sleutel van de kerk. In de kerk bevindt zich de Kapel van de Kribbe, eigendom van de roomsen. Om in die kapel te komen hebben de roomsen een sleutel van de hoofdkerk nodig maar die willen de orthodoxen niet afgeven. De Krimoorlog heeft ook een pure machtspolitieke achtergrond. Rusland wil Constantinopel, het tweede Rome, in oude glorie herstellen. Ze willen de 10 miljoen orthodoxen binnen het Ottomaanse rijk onder hun vleugels terug en dromen van gebiedsuitbreiding over de Balkan naar Constantinopel en tot in het Heilige Land inclusief Jeruzalem. Sinds Catharina de Grote is dat officiële staatspolitiek. Engeland wil geen Russische machtsuitbreiding. Het keizerrijk Oostenrijk maakt met Rusland en Engeland deel uit van het Concert van Europa dat tijdens het Wener Congres de vrede in Europa heeft bezegeld. Rusland denkt dat Oostenrijk aan zijn zijde blijft maar Oostenrijk is rooms-katholiek en kiest partij tegen Rusland. Tijdens de Krimoorlog wordt er gevochten in loopgraven, het wordt de eerste ‘industriële oorlog’ genoemd, de massaslachtingen vergen meer dan 800.000 doden. Kortom lees dit boek. Na het hoofdgerecht, kabeljauw met spinazie, tagliatelle en een sausje, reageert Ruurd Reitsma hierop. Wat we nu zien is een fascinerend stukje machtspolitiek. Op de Krim bevindt zich de enige open marinehaven van Rusland, de Russische vloot heeft daar haar thuishaven. Chroetsjov heeft de Krim aan de Oekraïne gegeven in de overtuiging dat de Sovjet Unie altijd zou blijven bestaan. Toen die uiteen viel bleek dat diepe frustratie hierover bij de Russen is gebleven. Er worden nu allerlei trucs uitgehaald. In het Westen hebben we ons een verkeerde voorstelling gevormd van wat democratie in Rusland voorstel. Wat nu gebeurt heeft niets met democratie te maken. Zet het Westen er een leger tegenover? Ons leger is niet meer dan een opgetuigde ME, Mobiele Eenheid (van de politie). Op de conferentie van Jalta in febr. 1945 zijn invloedssferen afgesproken tussen de grote drie, toen Amerika, Rusland en Engeland. Die hebben voor vrede gezorgd tot 1989, de val van de muur. Daarna zijn geen nieuwe afspraken gemaakt. ‘Welk belang heeft het Westen bij de Oekraïne?’, wordt er gevraagd. De Oekraïne is een door en door corrupt land. In de Baltische staten is er een grotere Russische minderheid dan in de Oekraïne. Als er geen afspraken tussen Amerika en Rusland worden gemaakt zou Rusland zonder veel weerstand ook de Baltische staten kunnen binnenvallen. Dat zijn leden van de NAVO en als dat gebeurt verzeilt de NAVO in een grote crisis. Waarom niet afspraken gemaakt en de invloedssferen tussen Amerika en de EU aan de ene kant regelen met de Russen. Bijvoorbeeld geef de Russen de vrije hand in de Oekraïne en laat Rusland de onafhankelijkheid van de Baltische staten garanderen. Machtspolitiek is cynisch en kent geen moraal. Maar kan wel vrede brengen en veel bloedvergieten voorkomen.

De lunch is op de gebruikelijk manier begonnen met een aperitief rond de toog. Het gezag van Dirk van Zuidam, onze president is tanende. Dat heeft hij zelf ook gemerkt. Direct na het staande zingen van de Huzarenmars (3^e couplet) merkt hij op dat de twee nieuwe gasten de indruk moeten krijgen dat het hier maar een rotzooitje is. Iedereen stuift maar de eetzaal binnen zonder het sein van Dirk af te wachten. Dirk overweegt een extra speciale straftafel in te stellen. ‘Er komt een nieuwe voorzitter’, roept iemand. Dirk beaamt dat hij terugtrekkende bewegingen aan het maken is. Dirk stelt ons Jan Rigterink uit Vorden en Han van Beek uit Son voor. ‘Laaghangend fruit’, volgens Dirk. Hij zag ze tijdens het corpsdiner van Sytzama. De tafeloudste en de vier ereleden zijn aanwezig en uit Duitsland wordt Huub Bindels verwelkomd. Er komt een aardappelsoepje met spekjes, bosuitjes en croutons op tafel. Bij het hoofdgerecht geeft Pico van Sytzama een rondje. Pico is naar Huizen verhuisd in verband met de gezondheidstoestand van zijn vrouw. Dirk heeft op het symposium een presentatie gezien over leiding geven tijdens een operatie in Afghanistan. Hij vond het fascinerend om te zien. De commandant, een ritmeester, stond in verbinding met zijn meerdere, maar hij moest de situatie ter plekke beoordelen, hij is verantwoordelijk en moet uiteindelijk de beslissingen nemen. Een gewone Nederlandse jongen is een toonbeeld van hoe leiding moet worden gegeven in gevaarlijke en moeilijke omstandigheden.

Tijdens het toetje worden Jan Rigterink en Hans van Beek ingelijfd in het ‘Gilde van Dassendragers van Boxtel’. Zij stellen zich voor. Hans heeft gewerkt bij Philips en heeft veel voor het bedrijf over de wereld gezworven. Jan Rigterink is conrector van een scholengemeenschap voor het voortgezet onderwijs geweest. Het is ver na tweeën wanneer de lunch ten einde loopt. Een gezellige en gemoedelijke lunch waar de typische camaraderie van de cavalerie weer eens hoogtij vierde.